Waarden en normen

Vrijwel dagelijks kom je op het werk in aanraking met normen. Met concrete gedragsregels waaraan je de ander of jezelf mag houden. Het gaat er dus niet over of je er zin in hebt of niet. Een simpel voorbeeld: de keuze om op tijd bij een vergadering te zijn, om dagelijks je inkomende mail weg te werken of een collega aan te spreken op het niet nakomen van een afspraak. Wat brengt iemand tot de keuze om het wel te doen? De overtuiging dat hij daarmee een resultaat bereikt, dat hij graag hebben wil. En waarom wil hij dat resultaat? Omdat daarmee de realisering dichterbij komt van een waarde waar hij zich voor in wil zetten en voor wil zorgen, zoals kwaliteit, partnerschap, succes, overzicht, regie, noem maar op.

Waarden zijn geen normen

Het gaat dus in wezen om de waarden. En de normen? Dat zijn niet meer dan ijkpunten aan de hand waarvan je vaststelt in hoeverre de waarden zijn gediend. Is het ijkpunt gehaald, dan kan je daarmee blij zijn. Is het niet gehaald, dan ga je (samen) kijken hoe het wel gehaald kan worden. Zo simpel kan het zijn. Maar zo simpel doen we doorgaans niet. Om de normen hangt een mantel van heiligheid. “De normen zijn geschonden” wordt regelmatig gezegd. Tja, áls er iets geschonden is, dan toch zeker eerder de waarde, dan de norm. Het is belangrijk die twee uit elkaar te houden. En als ze per se samen genoemd moeten worden dan in de juiste volgorde: waarden en normen. Zet waarden voorop, want die inspireren, die geven betekenis, die kunnen mensen verder brengen.

Normen en verontwaardiging     

Indirect kunnen normen dat ook. Maar regelmatig inspireren normen juist niet. Bijvoorbeeld wanneer ze opgelegd worden, van mensen iets vragen waar ze geen zin in hebben of waar ze het niet mee eens zijn. Veel mensen hebben dan problemen met de normen en vinden het dan gerechtvaardigd om er niet aan te voldoen. Dit maakt iets duidelijk, wat kennelijk niet openlijk bespreekbaar mag worden. Echter, dingen die verborgen blijven, krijgen vaak extra aandacht en wel in de vorm van verontwaardiging. Zo belandt het vergrootglas op gedrag (vooral van de ander) dat beneden de norm en waarde is. Maar hetgeen waar behoefte aan is, komt niet ter sprake. En in plaats van een verhelderende dialoog, ontstaat er een discussie over hoe het mogelijk is dat de werknemer, de minister, de manager, de wethouder, dermate tekort is geschoten? Het antwoord hierop verschilt van geval tot geval. Maar vaak blijkt dat het vooruitzicht van de verontwaardigde reacties, de verwachte verwijten, de mate van tekortschieten juist erger heeft gemaakt. Bang voor verontwaardiging aarzelde men met herstel, omdat herstelwerk bewijst dat er iets niet goed werd gedaan…

Constructief gebruik

Er leeft anno 2017 veel verontwaardiging in de maatschappij. Links en rechts is er een broeiend verlangen om eens flink met elkaar af te rekenen. “Normen en waarden” (in die onlogische volgorde) worden daarbij gepresenteerd als fakkel en bijl. Maar waarden en normen gaan niet over wat anderen fout doen. Waarden gaan over wat we allemaal belangrijk en wenselijk vinden. Ze roepen op tot keuzes en commitment aan resultaten die elk redelijk mens (en dat zijn er heel veel) graag wil hebben. Daarnaast hebben we normen om de afstand tot het gewenste resultaat inzichtelijk te maken. Laten we ophouden met waarden en normen te gebruiken om de ander op zijn plaats te zetten. Allebei zijn ze bedoeld voor constructief gebruik. In het licht hiervan sluit ik af met een stemadvies: wat je ook kiest, kies vóór iets. In en buiten het stemhokje.

Naar het overzicht van alle trainingen.

Heeft u vragen? Stel ze hier.