Alert op stress

Heb je het over bewust, effectief en efficiënt werken, dan heb je het ook al snel over de tegenhanger ervan. We spreken dan over stress, werkdruk, overspannenheid en ten slotte burn-out. Die laatste lijkt misschien een andere categorie, maar is het voorspelbare gevolg van te lang te hard werken zónder tijd te nemen om weer op te laden.

Gezonde stress

Stress op zich is niet slecht voor je. Bij stress gaat het om de balans tussen controle en uitdaging. Je hebt een beetje stress nodig om alert te zijn als je een presentatie gaat houden, om je te kunnen focussen op een belangrijke taak of om een bepaalde uitdaging aan te gaan. Deze vorm van stress beschouwen we als positief.

Acute stress en aanhoudende stress

Bij onprettige of bedreigende omstandigheden komen we in een vecht/vluchtreactie terecht. In eerste instantie verkeert je lichaam in een alarmfase en maakt het adrenaline aan. Je blikveld vernauwt zich en je hart en ademhaling gaan sneller. Vroeger stelde deze toestand ons in staat om een wapen te grijpen in de strijd tegen beren en wolven, of om hard weg te rennen. Tegenwoordig wordt dezelfde reactie geactiveerd door de file, je baas, de hoeveelheid of aard van het werk, collega’s, een aanhoudende stroom mails en telefoontjes en ga zo maar door. Er ontstaat over-spanning: aanhoudende stress van het dagelijks leven. Door een overload aan werk, verwachte flexibiliteit en de eisen die persoonlijke omstandigheden aan je stellen, wordt de balans tussen je draagkracht en draaglast steeds verder verstoord.

Burn-out

Mensen die in een burn-out terechtkomen, zijn vaak hardwerkend en toegewijd. Als je zo gedreven bent dat je geen tijd meer neemt voor ontspanning en beweging, hol je je gezondheid langzaam maar zeker uit. Er is steeds wel een nieuwe ‘beer’, waar je op moet reageren. Je lichaam komt niet meer in de herstelfase terecht. Een mooie metafoor die ik laatst las, ging over topsport. We vinden het heel normaal dat een marathonloper de avond na een wedstrijd niet nóg eens zijn schoenen aantrekt om 20 kilometer te rennen. Toch doen velen in feite hetzelfde door na een lange en intensieve werkdag ’s avonds de laptop weer open te klappen om een vergadering voor te bereiden, mail bij te werken of nu eindelijk de tijd te nemen om die notitie te schrijven.

Werkgewoonten

Aan de basis van een burn-out liggen vaak oude, ineffectieve werkgewoonten. Staan we op de automatische piloot dan zullen we in tijden van stress harder gaan werken en minder pauze nemen. Vaak ook spelen niet-realistische verwachtingen of niet ingeloste beloftes een rol. Gevoelsmatig geef je meer tijd en energie dan je er aan resultaat en waardering voor terugkrijgt. In plaats van te herijken gooien we er nog een schepje bovenop om het dan wél voor elkaar te krijgen.

Weer aan de slag

Zonder heroriëntatie is de kans groot dat je na je herstel weer op de oude manier verder gaat. Bij een burn-out gaat het lichaam op de spaarstand. Je hebt geen energie meer, je kunt je moeilijk concentreren en je vergeet van alles. Emotioneel kun je minder aan, je verliest je motivatie en twijfelt over je kunnen. Zodra dat verandert en je weer zin krijgt om van alles op en aan te pakken, geeft dat zoveel vreugde dat de geleerde lessen soms al snel weer uit het oog verloren worden. Gevolg is dat men wederom thuis komt te zitten. In verschillende onderzoeken variëren de cijfers over burn-out van 1 op de 20 tot wel 1 op de 7 werknemers die ermee kampen. 

Een bewuste omslag

Wil je hier blijvend verandering in aanbrengen, dan zul je ook blijvende verandering moeten brengen in de manier waarop mensen werken. Het vraagt anders denken, ordenen, plannen, overleggen, organiseren, pauze nemen, prioriteren, kiezen, mail verwerken, presenteren en ga zo maar door. Er is een compleet nieuw persoonlijk werksysteem nodig, plus een praktische werkmethodiek voor overzicht, focus en doorstroming. Op persoonlijk vlak vraagt het een complete omslag van overgeleverd zijn aan de omstandigheden naar het ontwikkelen van de competentie zelfsturing.

Er is een wereld te winnen aan tijd, tevredenheid, trots en ontspanning.