1. Neem de tijd

Empathie begint bij tijd en aandacht voor de ander. Alleen door actief te luisteren en vragen te stellen, kom je erachter wat iemand droomt, kan, wil en durft. Wat inspireert? Wat wil iemand bereiken? Ervaart hij belemmeringen? Beschikt hij over voldoende kennis en vaardigheden? Is er bereidheid om aan de slag te gaan met wat er gevraagd wordt? Is er voldoende input? Durft hij lastige zaken bespreekbaar te maken? In een empathische (werk)relatie toon je interesse en begrip. Je zet een ander aan het denken over wat hij belangrijk vindt en wat hij nodig heeft. Dit kan tot inzichten leiden waar iemand zelf actie op kan nemen. Kom pas met tips of advies als iemand daar zelf om vraagt. Hiermee bevorder je het zelfsturend vermogen.

2. Indenken of invoelen

Waar we het hebben over empathie, bestaat al de kans dat gesprekspartners elkaar verkeerd begrijpen. Hoe dat komt? Vaak verwarren we twee zaken. Moeite hebben met het doorgronden van de bedoelingen of standpunten van een ander heeft te maken met je cognitieve empathie. Begrip hebben voor de gevoelens van een ander, het vermogen om mee te voelen met een ander als iemand iets overkomt en daar uiting aan geven, is een teken van affectieve empathie. De meeste mensen hebben allebei in voldoende mate om sociaal acceptabel te functioneren. Merk je dat je af en toe de plank misslaat in het onderlinge verkeer? Ga bij jezelf na waar het euvel zit. Om een ander effect te bereiken, zul je eerst moeten weten waar je wat aan wilt doen!

3. Vaardigheid ontwikkelen

Kun je lastig met andere mensen meevoelen? Dat kan voelen als een gemis of zelfs een belemmering bij het aangaan van langdurige (werk)relaties. Een begin om inlevingsvermogen te ontwikkelen is om te oefenen met een vaardigheid, zoals actief luisteren. Je traint jezelf erin om een ander zijn verhaal te laten doen, terwijl je hem laat uitspreken en hem aankijkt en ‘humt’ gaandeweg het verhaal. Gaat dat je goed af dan zijn volgende stappen om begrijpende vragen te stellen en feedback te leren geven en ontvangen. Als je eraan toe bent kun je proberen de gevoelens van de ander te verwoorden. Deze gevoelsreflecties creëren bij de ander het gevoel begrepen te worden en dat is precies wat nodig is om een relatie betekenisvol te laten zijn.

4. Wat is het patroon?

Hoe we met elkaar omgaan ligt meestal vast in ongeschreven regels. Je laat anderen uitpraten. Je praat niet met je mond vol. Je behandelt mensen met respect. Dit lijkt voor de hand te liggen, maar dat doet het vaak niet. Neem een vergadering. We herkennen allemaal wel de situatie dat iemand aan het woord is, terwijl je zelf wat wilt zeggen. Je weet dat je iemand hoort uit te laten praten en pas daarna je eigen standpunt naar voren te brengen. Daarom wacht je tot de ander stopt, voordat je wat zegt. Waarop je krijgt toegevoegd ‘dat het wel zo netjes is om een ander eerst te laten uitpraten’. Huh? Wat ging hier mis? Je hebt niet gemerkt dat de ander alleen maar adem wilde halen, of even een pauze in zijn betoog liet vallen. Hier kun je jezelf in trainen, door bewust te leren waar je wel op kunt letten. Gebruik hierbij al je zintuigen; vraag je af wat je kunt zien, horen, ruiken, voelen om een situatie te kunnen inschatten. Ademhaling, de kijkrichting van anderen, stopwoorden, zinsbuigingen, etc.

5. Hulp vragen

Het kan ook zijn dat je prima weet hoe het werkt. Om in het voorbeeld van hierboven te blijven: je ziet feilloos wanneer iemand is uitgesproken. Echter, als je zelf deel uitmaakt van een gesprek, komt er veel meer informatie tegelijk binnen en kan je waarneming hopeloos in de war raken. Het is niet dat je het niet weet, je ziet het alleen op dat moment niet meer of je merkt de signalen gewoonweg niet op. Als je dit bij jezelf herkent, heb je waarschijnlijk ook al gemerkt dat hier geen tip of cursus tegen helpt. Wat je wel kunt doen is de gevolgen beperken door je omgeving om hulp te vragen. Je kunt afspreken dat ze je onderbreken als je een misrekening maakt. Dat vraagt vertrouwen, dat wel. Maak je krijgt de kans om sorry te zeggen en je fout te herstellen. En daar krijg je weer krediet voor terug.