Wel of niet voor herhaling vatbaar?
Door: Gery Groen, oprichter Impulsus/CiEP
We hebben allemaal kunnen zien dat Hare Majesteit toch in de Gouden Koets naar de Ridderzaal is gereden. Ondanks het feit dat drie zijpanelen van deze koets gewijd zijn aan het thema Hulde der Koloniën. Naar aanleiding van de discussie kwam bij mij deze vraag op: wat kan het nut zijn van symbolen met een schaduwkant?
De Kamerleden Van Bommel (SP) en Peters (GroenLinks) vinden dat de beschildering van de Gouden Koets vanwege haar kolonialistische symboliek moet verdwijnen richting museum. In ‘het straatbeeld’ mag de schildering niet meer te zien zijn. Alles moet gedaan worden om niet de indruk te wekken dat Nederland trots is op zijn koloniale verleden. Nee, Nederland moet juist aangeven zich te schamen voor het verleden van kolonialisme en slavernij. Dus weg met die schildering, aldus het tweetal Kamerleden.
Volgend jaar weer…
Voor dit jaar is de discussie over het gewraakte paneel voorbij. Volgend jaar zou de discussie weer kunnen beginnen. Ik voorspel dat het merendeel van de bevolking daar dan net zo op reageert als destijds bij de discussie over de rol van Zwarte Piet: irritatie over wat ervaren wordt als ‘links gedram’. Kortom, dit onderwerp heeft zijn hoogtepunt al gehad. Maar de onderliggende thematiek blijft actueel. Wat moet je doen wanneer de groep waartoe je behoort, zich bedient van symbolen, die een schaduwzijde in zich dragen? Moeten de symbolen weg? Is verwijdering het middel om een streep te zetten onder de fouten uit het verleden? Of moet je de symboliek blijven hanteren?
Verantwoordelijk zijn
Op deze vraag is niet één antwoord te geven. Het zal uitmaken of degenen die de symboliek hanteren, zelf de fouten hebben begaan of dat het mensen waren uit de generatie van hun overgrootvader. Zijn degenen die de symboliek als kwetsend ervaren zelf het slachtoffer van de fouten, of heeft hun overgrootmoeder eronder geleden? De tijd heelt niet alleen wonden, maar geeft aan groepen mensen ook een gezamenlijk verleden. Dat verleden maakt ook een eind aan het bestaan van enerzijds schuld en anderzijds zieligheid. Tegelijkertijd brengt het verleden wel verantwoordlijkheden met zich mee. En deze verantwoordelijkheden –onontkoombaar erfgoed!– blijven bestaan.
De kracht van openheid
Wie belaste symbolen hanteert, zal bij gelegenheid duidelijk moeten maken wat hij of zij vandaag de dag ermee bedoelt. Wie zich ongemakkelijk voelt bij die symbolen moet vragen wat er mee bedoeld wordt. Op deze manier worden de schaduwkanten uit het verleden besproken. Zij blijven daardoor permanent bij ons, met alle voordelen van dien. Voordelen? Ja, voordelen. Uiteraard geeft het bespreken van schaduwkanten ongemak. Maar het helpt ook om herhaling ervan te voorkomen. Of we nu de grote lijnen der geschiedenis volgen of kijken naar de ervaringen met CiEP, openheid is het middel tegen zaken die niet voor herhaling vatbaar zijn.