Goed voor Europa: strenge dames
Elke dag berichten de media over de kans dat Europa uit elkaar valt. Ik zie het anders. Europa is nog nooit echt één geweest. Er zijn twee verschrikkelijke wereldoorlogen voor nodig geweest om te krijgen wat we nu hebben. En om verder te komen, hebben we nu twee duidelijke en strenge dames nodig.
Toen de euro werd ingevoerd zagen velen dit als het einde van een eenwordingsproces. Nu is het wel duidelijk dat de invoering van de euro het begin was van een proces. Om precies te zijn het proces waarbij een land genoodzaakt is om de overheidsuitgaven in een gezonde verhouding te laten staan tot de overheidsinkomsten. Ditzelfde proces vereist ook dat de schuld van de overheid in een gezonde verhouding staat tot de omvang van het nationale inkomen. Deze twee normen werden door alle Europese deelnemers onderschreven. Inclusief Italië en Griekenland.
Belachelijk idee
Normen zijn nuttig, maar het gaat om waarden en het werkelijk verbonden zijn met die waarden. Dus toen men destijds tevreden constateerde dat de politieke leiding in Italië en Griekenland zich voortaan aan de normen ging houden, had men een ander gesprek moeten voeren met de vraag: ‘Hebben deze personen zich werkelijk verbonden met de waarden en intenties die ten grondslag liggen aan deze normen?’ Het rare is dat elke Italiaan en Griek in die tijd al in lachen zou zijn uitgebarsten bij de gedachte alleen. Politici als categorie staan wat betreft integriteit en het nakomen van afspraken in deze landen lager aangeschreven dan wedkantoren en loterijen. Als je daarmee zaken doet, zo is de redenering in Italië en in Griekenland, dan zal je er zelf wel belang bij hebben als politicus uit een noordelijk euroland.
Italiønen en Griekøn
Het Europa van de normen bestaat al. Het Europa van de waarden moet nog komen. De grote vraag is of het ooit komt. En zo ja, wanneer dan? Ik denk op de dag dat het gedrag van de gemiddelde Italiaanse en Griekse politicus niet veel afwijkt van dat van zijn Zweedse of Deense collega. In Scandinavië bestaat er op politiek niveau in het algemeen een veel hogere mate van verbinding met waarden; de bereidheid om normen serieus te nemen is er ook groter. De Noord-Europese politici zijn dermate serieus dat veel Italiaanse en Griekse kiezers zich niet tot hen aangetrokken zullen voelen. Het zijn mensen met wie niets te ‘regelen’ valt. Hoe kunnen ze je dan vertegenwoordigen? Ze zijn te consequent, te saai en te streng.
Geen ritueel maar realiteit
De democratie is dus niet het mechanisme waardoor in Italië en Griekenland de zeggenschap verschuift naar politici met een “Scandinavische inborst”. Gelukkig hebben we de eurocrisis! Deze heeft ervoor gezorgd dat beslissingen voor een belangrijk deel niet meer in Rome of Athene genomen, maar in Berlijn en in Washington. Daar zetelen twee duidelijke en strenge dames: bondskanselier Merkel en IMF-voorzitter Lagarde. Heel andere types dan Berlusconi en –ook belangrijk– totaal niet afhankelijk van de kortdurende Italiaanse of Griekse volksgunst. Merkel en Lagarde scheppen de ruimte, die de leiding in Italië en Griekenland nodig heeft om de bevolking een boodschap te brengen en daar ook actie aan te verbinden. Het is even wennen, maar het verband tussen norm, waarde en aanspreekbaarheid is geen ritueel maar een realiteit.